Schaliegas: is Nederland er klaar voor?
In Nederland is de afgelopen jaren steeds meer aandacht ontstaan voor schaliegas. Schaliegas is evenwel niet onomstreden; het houdt de gemoederen in Den Haag bezig. Cuadrilla Resources wil het liefst zo snel mogelijk een aanvang nemen met (proef)boringen naar schaliegas in Nederland. Het is echter de vraag of Nederland hier wel klaar voor is. In het navolgende wordt eerst ingegaan op schaliegas en de mogelijkheden en risico’s hiervan. Vervolgens wordt ingegaan op het relevant juridisch kader en recente ontwikkelingen met betrekking tot schaliegas.
Schaliegas
Schaliegas is een onconventioneel aardgas dat wordt gewonnen uit schalie (leisteenlagen), dat in de relatief diepe ondergrond (3000 à 4000 meter) aanwezig is. Schaliegas bevindt zich, anders dan gewoon aardgas, in dicht gesteente. Schaliegas wordt gewonnen door middel van ‘fraccen’, ook wel ‘hydraulisch stimuleren’ genoemd. Dit is een techniek waarbij onder hoge druk water, zand en chemicaliën in de grond worden geïnjecteerd om zodoende het schaliegesteente te scheuren en het daarin opgesloten gas te doen vrijkomen.
De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (in het vervolg: de Minister) heeft op basis van de Mijnbouwwet aan Cuadrilla Resources een opsporingsvergunning verleend ten behoeve van het verrichten van proefboringen naar schaliegas in Noord-Brabant en de Noordoostpolder. De reden dat opsporingsvergunningen zijn verleend ten behoeve van het verrichten van proefboringen naar schaliegas, is gelegen in de mogelijkheden van schaliegas. De ontwikkeling van schaliegas in Nederland kan een belangrijke bijdrage leveren aan de ambitie van het kabinet om de Nederlandse gasvoorraden ten volle te benutten. Om zicht te krijgen op de daadwerkelijke hoeveelheid onconventioneel gas in de Nederlandse bodem, is het van belang om de onconventionele bronnen te verkennen via proefboringen.
Er bestaat evenwel veel verzet tegen de voorgenomen (proef)boringen naar schaliegas in Nederland. De angst voor schaliegasboringen is namelijk groot. Naast vrees voor vervuiling van het grondwater en nadelige gevolgen voor de volksgezondheid vreest men voor negatieve effecten voor natuur en milieu. Het provinciebestuur van Noord-Brabant deelt deze zorgen en verzet zich vooralsnog dan ook tegen (proef)boringen naar schaliegas. Brabant Water verzette zich in beginsel ook tegen de (proef)boringen naar schaliegas, maar is inmiddels uitvoerig in overleg met Cuadrilla Resources over onder meer de boormethoden en de te hanteren voorschriften. Naast vrees voor vervuiling van het grondwater, nadelige gevolgen voor de volksgezondheid en negatieve effecten voor natuur en milieu, vreest men voor lokale aardbevingen in de omgeving van de boorlocatie. Het verzet tegen de voorgenomen (proef)boringen naar schaliegas blijft tengevolge van de vrees voor de gevolgen van de boringen (vooralsnog) dan ook groot.
Juridisch kader
Alvorens (proef)boringen naar schaliegas kunnen worden verricht, zijn een aantal vergunningen vereist. In de eerste plaats is de reeds eerder genoemde opsporingsvergunning van de Minister benodigd. Deze vergunningplicht vloeit voort uit de Mijnbouwwet. Een boorlocatie ten behoeve van het opsporen danwel winnen van schaliegas dient namelijk te worden aangemerkt als een mijnbouwwerk. Naast een opsporingsvergunning is tevens een omgevingsvergunning vereist. Deze vergunningplicht vloeit voort uit de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (in het vervolg: Wabo). Het bevoegd gezag voor deze omgevingsvergunning is de Minister van ELI. Indien en voorzover voor deze omgevingsvergunning moet worden afgeweken van het bestemmingsplan, is bovendien een verklaring van geen bedenkingen van de betreffende gemeente nodig.
Indien vervolgens uit de proefboringen blijkt dat er inderdaad economisch winbare hoeveelheden schaliegas in de ondergrond aanwezig zijn, is op grond van de Mijnbouwwet een zogenaamde winningsvergunning van de Minister vereist. Naast deze winningsvergunning is een winningsplan benodigd, dat voorafgaande instemming van de Minister behoeft. Een winningsplan dient onder meer de wijze en duur van winning te beschrijven en de maatregelen ter voorkoming van schade door bodembeweging.
De eisen waaraan bij (proef)boringen naar schaliegas moet worden voldaan, zijn met name opgenomen in de Mijnbouwwet en de Wabo. In de Mijnbouwwet zijn met name de artikelen van belang die zien op de bescherming van veiligheid en milieu, een planmatig beheer van voorkomens van delfstoffen of aardwarmte en het beperken van schade tengevolge van bodembeweging. In de Wabo zijn daarnaast artikelen opgenomen die bepalen dat het bevoegd gezag onder meer de bestaande toestand van het milieu en gevolgen van het mijnbouwwerk voor het milieu dient te betrekken bij de beslissing op de aanvraag voor een omgevingsvergunning ten behoeve van het oprichten, veranderen (van de werking) of het in werking hebben van een mijnbouwwerk. Onder de toestand van het milieu worden onder meer de aspecten geluid, lucht en afval begrepen.
Recente ontwikkelingen
De afgelopen tijd zijn er verschillende ontwikkelingen geweest omtrent schaliegas en de (proef)boringen naar schaliegas. In de eerste plaats wordt daarbij verwezen naar een uitspraak van rechtbank ’s-Hertogenbosch van 25 oktober 2011 (LJN BU1387). In deze uitspraak heeft de rechtbank geoordeeld dat bij het verlenen van een bouwvergunning en ontheffing voor het (tijdelijk) plaatsen van een mijnbouwlocatie met het oog op het opsporen van schaliegas niet gesproken kan worden van een tijdelijke behoefte. Er kan namelijk niet uitgesloten worden dat na de proefboring op de betreffende locatie tot winning van schaliegas zal worden overgegaan. In zoverre heeft de rechtbank het beroep dan ook gegrond verklaard en het bestreden besluit vernietigd.
Een andere recente ontwikkeling betreft de ontwikkelingen bij boringen naar schaliegas in Lancashire (nabij het Britse Blackpool). Op een afstand van twee kilometer van de boorlocatie zijn in de periode van de fracwerkzaamheden ten behoeve van de opsporing van schaliegas aardbevingen geconstateerd. Naar aanleiding van deze aardbevingen is in opdracht van Cuadrilla Resources onderzoek uitgevoerd. Uit dit onderzoek blijkt dat de oorzaak en de kracht van de aardbevingen zijn gerelateerd aan de lokale geologische situatie.
Aan Cuadrilla Resources is het verzoek gedaan om aan te geven wat de onderzoeksresultaten naar de aardbevingen in Lancashire betekenen voor de voorgenomen (proef)boringen naar schaliegas in Noord-Brabant. Overigens heeft Minister Verhagen aangegeven dat er een onderzoek komt naar de mogelijke gevolgen van het opsporen en het winnen van schaliegas voor de veiligheid en de invloed op mens, natuur en milieu. Het is de bedoeling dat de onderzoeksresultaten in de zomer van 2012 beschikbaar zijn. Voordat het onderzoek is afgerond, zullen er geen (proef)boringen naar schaliegas worden gezet.
Conclusie
Naar aanleiding van het voorgaande dient mijns inziens geconcludeerd te worden dat Nederland voorlopig niet klaar is voor (proef)boringen naar schaliegas. Het verzet tegen deze (proef)boringen en recente ontwikkelingen met betrekking tot schaliegas lijken te hebben geleid tot de toezegging van Minister Verhagen geleid om nader onderzoek te verrichten naar de mogelijke gevolgen van (proef)boringen naar schaliegas. De resultaten van dit onderzoek worden in de zomer van 2012 verwacht. Tot die tijd zullen er geen (proef)boringen naar schaliegas verricht worden. Gedurende die tijd is Nederland dan ook nog niet klaar voor (proef)boringen naar schaliegas.
Zijn in uw directe omgeving ook voornemens tot het verrichten van (proef)boringen naar schaliegas, neem voor juridische bijstand dan contact met mij op.
mw. mr. Franca Damen