Blog

Op 29 mei 2019 heeft de Raad van State een uitspraak gedaan over de juridische houdbaarheid van het Programma Aanpak Stikstof (ECLI:NL:RVS:2019:1764). De Raad van State is duidelijk: het Programma Aanpak Stikstof mag niet als toestemmingsbasis voor activiteiten worden gebruikt. Waarom niet? En hoe nu verder? Op deze vragen en andere aspecten ga ik nader in in mijn blogserie over deze uitspraak.

Achtergrond

Aan het Programma Aanpak Stikstof (PAS) ligt een passende beoordeling ten grondslag. Hierin zijn verschillende maatregelen opgenomen. Dit zijn twee soorten maatregelen namelijk:

• brongerichte maatregelen (om de stikstofdepositie te verminderen);
• herstelmaatregelen (om Natura 2000-gebieden weerbaarder te maken voor stikstof).

Deze maatregelen moeten ruimte creëren om nieuwe economische ontwikkelingen die stikstofdepositie veroorzaken, toe te kunnen staan. Dat geldt voor alle sectoren, zoals landbouw, industrie en infrastructuur.

De passende beoordeling, en dus ook de daarin opgenomen maatregelen, moet in overeenstemming zijn met de Europese Habitatrichtlijn. Als dat niet het geval is, valt de ‘basis’ voor het PAS (de passende beoordeling) feitelijk weg.

Tussenuitspraak Raad van State

Op 17 mei 2017 heeft de Raad van State over het PAS een tussenuitspraak gedaan (ECLI:NL:RVS:2017:1259). De Raad van State kon niet met zekerheid vaststellen of het PAS in algemene zin in overeenstemming is met de Europese Habitatrichtlijn. Daarom heeft de Raad van State hierover een aantal prejudiciële vragen gesteld aan het Europese Hof van Justitie.

In de tussenuitspraak heeft de Raad van State daarnaast een aantal gebreken aan het PAS vastgesteld. Naar het oordeel van de Raad van State staan de positieve effecten van de brongerichte maatregelen en herstelmaatregelen in het PAS namelijk niet vast. 

Voor een nadere toelichting hierop verwijs ik graag naar mijn blogserie over de tussenuitspraak van de Raad van State.

Conclusie A-G

Voor het beantwoorden van de prejudiciële vragen heeft de Advocaat-Generaal (A-G) het Hof van Justitie op 25 juli 2018 voorzien van een conclusie. Voor een nadere toelichting hierop verwijs ik graag naar mijn blogserie over de conclusie van de A-G.

Uitspraak Hof van Justitie

Op 7 november 2018 heeft het Hof van Justitie de prejudiciële vragen van de Raad van State beantwoord (zaken C-293/17 en C-294/17). Het Hof heeft samenvattend geconcludeerd dat maatregelen alleen in de passende beoordeling mogen worden betrokken als de verwachte voordelen van die maatregelen vaststaan ten tijde van die beoordeling.

Omdat de Raad van State al had geconcludeerd dat de passende beoordeling voor het PAS daar niet aan voldoet, rees eens te meer de vraag of de passende beoordeling wel zou voldoen aan de daaraan te stellen eisen.

Voor een nadere toelichting op de uitspraak van het Hof van Justitie verwijs ik naar mijn blog en overzicht hierover.

Einduitspraak Raad van State

In de uitspraak van 29 mei 2019 heeft de Raad van State overeenkomstig de uitspraak van het Hof van Justitie geconcludeerd dat het PAS niet voldoet aan de voorwaarde dat de positieve gevolgen van maatregelen die in het programma zijn opgenomen, vooraf vast moeten staan.

Op basis van het PAS wordt vooruitlopend op toekomstige positieve gevolgen van maatregelen voor Natura 2000-gebieden alvast toestemming gegeven voor activiteiten die mogelijk schadelijk zijn voor die gebieden. Dat is niet toegestaan. Het PAS mag daarom niet langer als toestemmingsbasis voor activiteiten worden gebruikt.

De uitspraak van de Raad van State gaat echter nog verder dan dat. In de uitspraak wordt namelijk ook nog ingegaan op bijvoorbeeld PAS-meldingen voor activiteiten die onder de drempel- en grenswaarde blijven en op de vraag of het PAS al dan niet verbindend moet worden geacht.

In volgende onderdelen van mijn blogserie ga ik hier verder op in.

Andere delen blogserie

Over de andere onderdelen van de uitspraak van de Raad van State kunt u meer lezen in de andere delen van mijn blogserie:

1. inleiding (dit blog)
2. passende beoordeling
3. de verwachte voordelen van maatregelen
4. waarvoor kan het PAS nuttig zijn
5. onderdelen onverbindend
6. gevolgen voor de praktijk
7. extern salderen weer ‘hot’ of andere oplossingen?
8. eerste reactie overheid
9. samenvatting uitspraak

mw. mr. Franca Damen