Black box
Deze column verscheen in februari 2020 in de regiobladen van Agrio.
Het stikstofdossier lijkt soms één grote ‘black box’. Er zou teveel stikstof op Natura 2000-gebieden neerslaan en de schuld daarvoor lijkt vooral bij de landbouw te worden gelegd. Dat is om een paar redenen bijzonder te noemen. De landbouw is namelijk juist de sector waarin de meeste natuurvergunningen zijn verleend en het is juíst de landbouw die sinds 1990 voor ten minste 66% ammoniakemissiereductie heeft gezorgd. En toch zou de stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden toenemen. Dat die stikstofdepositie helemaal niet wordt gemeten, lijken we maar te moeten vergeten. Want de rekenmodellen zouden het allemaal goed uitrekenen. Maar dat levert toch de nodige vraagtekens op. Want hoe kan het dat de ammoniakemissie in de landbouw zóveel afneemt, maar de stikstofdepositie toeneemt? Werken de maatregelen die de overheid aan de landbouw oplegt dan niet of niet zoals bedoeld? Of zijn het andere sectoren die de toename van stikstofdepositie verklaren? Dat lijkt een black box.
En laat ik vooropstellen dat modellen nodig zijn om emissies door te rekenen. Maar als op zo’n model veel kritiek bestaat, is het naar mijn mening goed om daarmee aan de slag te gaan. Dat betekent niet persé dat dit tot een aangepast model leidt, maar het kan wel zorgen voor meer vertrouwen. Want het vertrouwen in het huidige rekenmodel voor stikstofdepositie (AERIUS) is bij velen weg(gezakt). Het model is een black box. Of misschien moet ik zeggen dat het dat was. Want in januari 2020 heeft het RIVM weer meer informatie over het model openbaar gemaakt. Die informatie wordt nu door deskundigen bestudeerd. De eerste analyse is inmiddels gedeeld: de stikstofcijfers die steeds in het stikstofdebat worden gebruikt (en waarin 46% van de stikstof aan de landbouw wordt toegerekend) gaan over stikstof op landbouwgrond en bebouwd gebied. De cijfers zeggen dus niets over stikstof op Natura 2000-gebieden, terwijl het daar in de natuurwetgeving wel om gaat. Daarnaast houden grote industrieën hun stikstof op Natura 2000-gebieden rekenkundig laag. Want door hun stikstofuitstoot (met hoge schoorsteenpijpen) in hogere luchtlagen te brengen, wordt deze kennelijk niet meegeteld. Zo lijken veel grote industrieën buiten beeld te blijven. En dat geldt deels ook voor de luchtvaart. Want zoals het Adviescollege Stikstofproblematiek (Remkes) onlangs vaststelde, wordt ten onrechte niet gekeken naar de emissies van vliegverkeer boven 3.000 voet én blijkt de stikstofdepositie van de luchtvaart (onder de 3.000 voet) groter dan wordt gerapporteerd. Het is tijd dat de black box volledig wordt opgehelderd.
Franca Damen, advocaat Damen Legal
